Kategoria: Królestwo umysłu
SZUKANIE PODSTAW
Jeśli będziemy szukać podstawy logiczności danego sądu lub pojęcia w innym sądzie łub pojęciu, to uzasadnienia nie znajdziemy (cofanie się w bezsensowną nieskończoność). Jeśli szukać zaś tej podstawy będziemy w samym tym sądzie (pojęciu), to zatriumfuje pełna tautologiczność, lecz znów brak będzie jakiegokolwiek uzasadnienia.Dla uzasadnienia danego pojęcia niezbędne jest inne pojęcie — tym innym musi być (jako takie musi być zrozumiane) samo to uzasadniane pojęcie. Jest to imperatyw’ kategoryczny (i paradoks) logiki. I nie strach przed nim („natychmiast precz od wszelkiej logiki!”) czy też uspokajający kompromis („po co szukać absolutu, niechaj logika będzie taka, jaka jest, a absolutu poszukajmy w innych miejscach, poza logiką, poza rozumowaniem”) winny kierować pracą logika ale rozumienie tego imperatywu jako problemu ‚jako zagadkowego określenia pozytywnej istoty myślenia.
WARTOŚĆ
Ujęcie takie zawiera logika Kapitału. Pojęcia „wartość” i „wartość dodatkowa” — zasadnicze pojęcia całej struktury Kapitału — rozwija Marks nie tylko w kontekście „pojęcie — teoria”, ale także w kontekście „pojęcie — pojęcie”. W teorii stosunków ekonomicznych kapitalizmu wyjściowym punktem wykładu jest nie tylko „początek” (geneza), ale i „moment” przekształcenia — rewolucja społeczna, w której wszystkie rozwinięte, konkretne stosunki dochodzą do stanu ostatecznego napięcia i „zwinięcia”, zostają podważone, przeobrażają się w zarodek nowych stosunków, nowego społeczeństwa i właśnie w tym punkcie stają się zrozumiałe.
STOSUNKI EKONOMICZNE KAPITAŁU
Stosunki ekonomiczne kapitalizmu ukazane w „momencie” radykalnej przemiany zostają uświadomione w taki sposób, że wyjściowe dla pojęcia „wartość”, zwłaszcza „wartość dodatkowa”, określenie czasu pracy (jako podstawy bogactwa społecznego) przechodzi w określenie czasu wolnego (jako podstawy całego rozwoju społecznego i jako swego rodzaju przed-określenia wszelkich stosunków konstytuujących wartość). Właśnie pojęcie czasu wolnego, mające w Kapitale charakter przed-pojęcia, zalążkowego, nierozwiniętego, okre- i ślenia przyszłych podstaw „społeczeństwa samo- -działalności” (Selbsttatigkeitgesellschaft), stanowi głęboką, logiczną podstawę zarówno pojęcia „wartości”, jak i całego wznoszącego się nad nim systemu kapitalistycznego.
PODSUMOWUJĄCA ANALIZA
Nieprzypadkowo podsumowująca analiza produkcji kapitalistycznej przedstawiona została w rozdziale Ogólne prawo akumulacji kapitalistycznej, w którym dialektyka czasu wolnego i czasu pracy uważana jest za podstawę wszystkich stosunków gospodarki kapitalistycznej, a szczególnie dialektyki niezbędnego i dodatkowego czasu pracy. Analiza logiczna tej strony Kapitału do tej pory nie została niestety przez teoretyków marksizmu przeprowadzona.Tylko takie postawienie problemu ma właściwy charakter logiczny. Potrzebna jest tu logika mogąca uzasadniać samą siebie czyli logika rzeczywista, nie zaś „półlogika” Hegla… Aby usprawiedliwić to dziwne twierdzenie wniknijmy jednak w naszkicowaną sytuację nieco głębiej.
W OBRĘBIE TEORII
Dotychczas poruszaliśmy się w obrębie jednej teorii. Uzasadnienie logiczne i teoretyczne zbiegało się chodziło o to, w jakiej mierze dana teoria może być rozumiana jako rozwinięcie (i uzasadnienie) wyjściowego pojęcia teoretycznego. Co prawda, do tego nie trzeba nawet być logikiem. Pracę taką, choćby intuicyjnie, wykonuje każdy teoretyk. Gdy jednak chodzi o stosunek logiczny (uzasadnienia i uzasadnianego, identyczności i nieidentyczności) między dwoma pojęciami różnych teorii, to badać i rozstrzygać można go jedynie w granicach nauki logiki. Pojęcia (uzasadnienia i uzasadnianego) występują tu w taki sposób, że pozytywny stosunek teoretyczny między nimi jest niemożliwy, uzasadnienie może tu więc mieć tylko charakter logiczny, musi wychodzić z ogólnych (powszechnych) stosunków logicznych.
Loading ...
